DİCLE

Honorable Mention

In the proposed project, considering the relations of the project area with its surroundings at the smaller scale, the current situation of the area was considered as a potential and it was placed on a network system that ensures that the relations between the activities are integrated within the natural structure of the area. The said network system consists of interconnected and continuous loops that allow pedestrian, bicycle and tram movement covering the entire area, except for highways. Within the scope of the project, the activities in the area are not designed as isolated spots, but as a part of the proposed network system that spreads to every point of the area by intermingling. A holistic system proposal has been brought forward by the melting of this setup, which allows different user profiles to come together with the activity pattern that offers diversity by intermingling. In terms of activity distribution, point distributions are suggested, not regional. While the regional approach creates the natural ecosystem of the area, the suggested activities are interrelated points that dissolve in this system.

Diyarbakır kent merkezi ve Dicle Üniversitesi arasında yer alan ve yaklaşık 676 ha.’lık bir alanı kapsayan Dicle vadisi sahip olduğu doğal kaynak değerleri ve Diyarbakır kenti için nemli bir geçim kaynağı olan tarımsal aktivitelere hizmet eden fizyografik yapısı ile kentin farklı içerikleri barındıran gelişim senaryoları açısından büyük bir öneme sahiptir.Kentin rekreasyon talebini karşılayacak nitelikteki yeşil alanların yetersizliği, kent kurgusu içerisinde yer alan kamusal açık mekanların gerek birbiri ile olan ilişkileri gerekse alt yapı ve donatı bakımından yetersiz bir durumda olması ve Dicle Vadisinin güncel kullanım durumu projenin temel kurgusunu yönlendiren veriler olarak değerlendirilmiştir.

Dicle Aktif, Dicle Nehrinin üniversite ve kent arasında yer alan tampon bir bölge olarak değil kentin bir parçası olarak ele alınmasını öngörür. Nehrin kentin ortasından geçen bir kamusal mekana dönüşebilmesi ancak kentin doğuya doğru gelişmesi durumunda mümkündür. Dicle Aktif, Diyarbakır kent merkezini doğu batı yönünde artırılan geçişlerle vadinin üstünden doğruca doğu yakasına bağlar.

Alt ölçekte proje alanının çevresi ile olan ilişkileri göz önünde bulundurularak önerilen projede alanın mevcut durumu potansiyel olarak ele alınmış ve aktiviteler arasındaki ilişkilerin alanın doğal yapısı içerisinde dengeli bir şekilde entegre olmasını sağlayan bir ağ sistem üzerine oturtulmuştur. Söz konusu ağ sistemi otoyolların dışında tüm alanı kapsayan yaya, bisiklet ve tramvay hareketine olanak sağlayan birbiri içinde geçen ve sürekliliğe sahip döngülerden oluşmaktadır. Proje dahilinde alanda yer alan aktivitelerin birbirinden izole lekeler şeklinde değil birbiri içine girerek alanın her noktasına yayılan, önerilen ağ sisteminin bir parçası olarak tasarlanmıştır. Birbiri içine girerek çeşitlilik sunan aktivite dokusu ile farklı kullanıcı profillerinin bir araya gelmesine olanak sağlayan bu kurgunun doğal sistem içerisinde erimesiyle bütüncül bir sistem önerisi getirilmiştir. Aktivite dağılımı açısından bölgesel değil noktasal dağılımlar önerilmiştir. Bölgesel yaklaşımı alanın doğal ekosistemi oluştururken, önerilen aktiviteler bu sistem içerisinde eriyen birbiri ile ilişkili noktalar olmaktadır.

Tramvay Hattı: Proje alanı içerisinde etkin bir hareket ağının sağlanabilmesi için her biri kendi içinde bir lop sistemine sahip 4 tramvay hattı önerilmiştir. Söz konusu lop sistemlerinden bir tanesi On Gözlü Köprüden başlayan ve yaklaşık 2 km. uzunluğa sahip ve alanın güney bölgesine hizmet eden hat, ikinci lop sistemi Üniversite köprüsü ile Hevsel Bahçelerinin Kuzey sınırı arasında hizmet veren hat, Üçüncü lop sistemi Alanın Kuzey bölgesini kapsayan ve Silvan Köprüsü ve Üniversite Köprüsü arasında seher yapan hat, 4. lop sistemi ise diğer 3 lop sistemini birbirine bağlayan ve tüm alanı boydan boya saran hat olarak belirlenmiştir. Söz konusu tramvay hatlarının istasyon noktalarının hem alan içindeki aktivitelerin dağılımına göre hem de proje alanının kentle ve üniversite ile olan ilişkileri göz önünde alınarak ulaşılabilirlik açısından önemli görülen stratejik noktalara yerleştirilmiştir.

Çok Katmanlı Köprü: Proje alanına yönelik yapılan incelemelerde mevcut köprülerin Üniversite ve kent arasıdaki aynı zandan kent ve doğuda bulunan diğer yerleşimler arasında bağlantıyı sağlayan unsurlar olmasını yanı sıra kent halkı tarafından kullanılan bir kamusal mekan niteliğine sahip olduğu tespit edilmiştir. Bu tespitten hareketle proje alanında 3 noktada birbirinden farklı 3 harekete olanak sağlayan çok katmanlı bir köprü önerilmiştir. Önerilen köprüler yalnızca bağlantıyı sağlayan birleştirici unsurlar olarak değil aynı zamanda kurgusunda üzerinde yer alan kafeler, yaya ve bisiklet hattı ile nehir üzerinde uzanan kamusal bir mekân olarak tasarlanmıştır.

Patika yollar: Projede alanın her noktasında yaya hareketine olanak sağlayan patika yol sistemi önerilmiştir. Söz konusu sistem tüm alanı saran ağ sisteminin temel bileşenini oluşturmaktadır. Tüm alan boyunca kıyıya paralel ve dik hatlarda uzanan ve gerek gerektirdiği arazi boyutları gerekse kullanım şekli bakımından birbirinden farklılık gösteren fonksiyon alanları arasındaki bağlantıyı kesintiye uğramadan sağlamakta ve yoğun fonksiyon alanlarında alt şebekelere ayrılmaktadır. Söz konusu sistem kentin içerisinde bulunduğu iklim koşulları dikkate alınarak yaz aylarında yaya konforunun sağlanması adına gölgeli alanlar sağlayan üç boyutlu hafif strüktürel oluşumları taşıyan, sıkıştırılmış topraktan oluşan, aktivite noktalarını besleyen çok yönlü bir kurguya sahiptir.

Bisiklet Yolları: Projede önerilen ağ sisteminin bir parçası olan bisiklet yolları tüm alan boyunca uzanan, farklı hız limitlerinde uzanan hatlardan oluşmaktadır. Alanın içerisinde bulunduğu topografik yapıdan yararlanarak yer yer üst kotlara tırmanan, yer yer kıyı bandı ve iç kısımlar arasında uzanan kendi hattına sahip güzergahlardan oluşmaktadır.

Otoyollar: Önerilen projede söz konusu ağ sisteminin bir parçası olan otoyollar alanı dış çeperden besleyen ve topografyaya gömülü otoparklarda sona eren bir lop sisteminden oluşmaktadır. Üst ölçekte kentin doğuya doğru gelişimini bir set etkisi yaratarak kesebileceği öngörüsünden hareketle önerilen otoyollarda kıyıya paralel uzanan kesintisiz bir hat olarak değil kıyıya dik uzanan, alanı dışarıdan besleyen bir sistem şeklinde ele alınmıştır. Ayrıca önerilen projede, Dicle nehrinin üniversite ve kent merkezi arasına yer alan bir doğal eşik olma durumu göz önünde bulundurularak, gelecek 20 yıl içerisinde kentin doğuya doğru gelişmesini desteklenmektedir. Böylece nehrin kent merkezi içinde kalmasını sağlamak amacı ile kent merkezinden doğuya doğru uzanan, biri Yenişehir’den diğer ise kentin güney sınırından (Hevsel bahçelerinin kuzey sınırından) geçen, iki adet bağlantı yolu önerilmiştir. Kentin gelişimi açısından büyük bir öneme sahip olan ve barındırdığı işlevler açısından kentle olan ilişkisinin iyi bir şekilde kurgulanması gereken üniversite kampüsuü ve kent merkezi arasındaki bağlantının söz konusu olan iki adet bağlantı yolu ile daha etkin bir şekilde sağlanacağı düşünülmektedir.

Füniküler sistem: Proje alanının en düşük kotu ile Yenikapı ve üniversite hastanesi arasında düşey yönde işleyen füniküler sistem önerilmiştir. Söz konusu sistem proje alanı içinde tramvay istasyonları ile bağlantılı olarak bir şekilde çözümlenmiştir.

Projenin işlevsel kurgusu temelinde aktivitelerin birbirinden izole bir şekilde değil birbiri ile iç içe geçen bir homojen bir dağılım çerçevesinde geliştirilmiştir. Bu kapsamda önerilen projeyi tanımlayan işlevsek kurgu içerisinde mevcut kent dokusu içerisinde yer almayan tematik oluşumlar önerilmiştir. Bu kapsamda botanik bahçesi, festival alanı, lunapark, açık spor alanları, (koşu parkuru, tenis, basketbol,voleybol sahaları), yüzme havuzu, izci kampı, kültür park, su sporları alanı, dağcılık, sivil toplum birimleri, PİMO ( piknik alanları), çay bahçeleri, kafe, restoran, seyir platformları, çocuk oyun alanları, amfitiyatro, Diyarbakır Modern Sanatlar Binası, sinema, tiyatro, halk kütüphanesi proje kapsamında önerilen temel işlevlerdir.

Botanik bahçesi: Proje alanını kuzey kısmında yer alan botanik bahçesi egzotik bitkilerin sergilendiği alışıla gelmiş botanik kültürünün dışında Diyarbakır halkına doğa bilincini oluşturacak ve alana özgü yerel bitki dokusunun sergilendiği bir sistem dahilinde kurgulanmıştır. Bu kapsamda botanik bahçesinin organizasyonu, bitkilerin zaman içerisindeki gelişimini tarifleyen “süksesyon” temalı bir senaryo üzerinden geliştirilmiştir. Bu kapsamda kıyı vejetasyonu, tek yıllık otsu türlerden oluşan çayır dokusu, çalı dokusu ve ağaçlardan oluşan çok katmanlı bir kurulum göstermektedir.

Piknik-panayır alanları: Projede üzerinde durulan diğer bir konu kent halkının hafta sonları ve özel günlerde bir araya gelebilecekleri ve piknik kültürünün devamlılığını sağlayacak, insanların bir araya gelip vakit geçirebileceği, panayır alanları, piknik yerleri, eğlence yerlerinin tasarımı olmuştur. Bu amaçla Anadolu’da kırsal hayatın önemli bir parçası olan ve alışılmış bir manzara olan bir ağaç ve onun gölgesinde oturan, dinlenen insanların oluşturduğu manzara projede farklı bir biçimde yorumlanarak doğal doku içerisinde tasarlanmış ağaç altı dinlenme alanları oluşturulmuştur.

Diyarbakır Modern: Proje alanında odak noktası olarak tariflenen alana önerilen Modern Sanatlar Müzesi ile kent halkına hizmet edecek yeni bir çekim noktasının tanımlanmıştır. Özellikle önerilen tramvay hattının binanın içinden geçmesi ile ulaşım kolaylığının sağlanması kent için önemli bir öneri olarak görülen kültür binasının kentten ulaşımının kolaylıkla sağlanabilmesi ile alanın etkin bir şekilde kullanımı desteklenmiş olacaktır. Söz konusu yapı aynı zamanda bir kamusal açık alan niteliğine sahip olması ile yakın çevresindeki hayatı canlandıracak bir niteliğe sahiptir.

Spor Alanlar: Proje alanına yaklaşık olarak … metrekarelik açık spor alanları önerilmiştir. Söz konusu spor alanlarının alana dağılımı açısından esnek davranılmıştır böylece kullanıcıya farklı noktalarda farklı aktivitelere katılma imkanı sunan işlevsel çeşitlilik sağlanmıştır.

Sivil Toplum Birimleri: Eski şehrin vadiye açıldığı Yenikapı’nın karşı yakasına konumlandırılan sivil toplum örgütlerinin (kreşler, izci okulları,kadın ve çocuk eğitim kuruluşları, vakıflar… ) kentin vadinin doğu yakasına doğru önerilen gelişiminin tetikleyicisidirler. Vadi içerisine dağıtılan odak noktaları, vadinin potansiyelini kullanarak kentin doğu yönünde yayılımını destekler.Yayılımın kentsel dönşüm alanlarından kaldırılarak sivil toplum örgütlerinin etrafında konumlandırılacak yerleşim birimleri ile başlatılması öngörülmüştür.

Ekolojik Rehabilitasyon

Öneri projenin temel yaklaşımı alanın var olan ekolojik yapısını koruyarak devamlılığını sağlamaktır. Alana yönelik geliştirilen bitkilendirme şemasında alanın mevcut vejetasyon dokusu göz önünde bulundurularak ekolojik sistemin devamlılığının sağlanması yönünde kararlar alınmıştır. Bu kapsamda alana yönelik olarak önerilen ekolojik rehabilitasyon modeli dört adımda kendini ele alınmıştır.. Nehir kıyı bandı boyunca uzanan ve nehir ekosisteminin önemli bir bileşeni olan su kenarı bitki dokusunun devamlılığı alana önerilen vejetasyon dokusu ile sağlanmıştır. Kıyı bandında su seviyesinde meydana gelen yükselmeler sonucu su altında kalacak olan alanlar ve nehir içinde oluşturulan adalar sazlık alan olarak değerlendirilmiş böylece su içi fauna için yeni yaşam alanları oluşturulmuştur. Alanda yer alan bir diğer vejetasyon dokusu olan çayır dokusu korunarak doğal türlerle desteklenmiştir. Alanda var olan Kavaklıklar korunmuş ve yakın çevredeki bitki doksu ile entegrasyonu sağlanmıştır. Alanın diğer bir bitki katmanını oluşturan yoğun ağaç ve çalı dokusu yerel türlerin kullanımı ile desteklenmiştir. Özelikle proje alanın kuzey kısmında önerilen botanik bahçesinde tamamen alanda doğal olarak yetişen türlerin süksesyon şeması dahilinde ele alınması ile ziyaretçilere yörenin doğal bitki örtüsünü tanıtan bir bilgilendirme ağı kurulmuş olmaktadır.

Su seviyesinde meydana gelen yükselmeler sonucu gelişen taşkın olayları ve diğer etkenler sonucu oluşacak erozyon olayları sonucu nehir tabanının sediment materyal ile dolarak yükselmesini engellemek ve aynı zamanda yakın çevreyi taşkın olaylarından korumak için kıyı bandı boyunca seddeler ve setler önerilmiştir. Böylece nehir su kalitesi yükseltilmiştir.Alanın kuşların göç yolu üzerinde bulunma durumu göz önünde bulundurularak kuşlar için çekici yaşam alanları önerilmiştir. Bu amaç için gerek sazlık alan olarak değerlendirilen adalarda gereke su kenarı geçiş bölgesinde kuş yuvaları oluşturulmuştur.LNehir kıyı bandı boyunca uzanan alüviyal topraklarda var olan tarım dokusu korunmuş ve yeni tarımsal alanlar önerilmiştir. Böylece bu alanlardaki üretimin devamlılığı sağlanmış (pamuk, buğday, arpa, mısır vb.) ve fauna çeşitliliği arttırılmıştır.Proje alanında hem doğal türlerin üretiminin ve satışının yapıldığı aynı zamanda kamusal bir açık alan niteliği taşıyan botanik bahçesi ile ilişkili belediyenin işleteceği bir fidanlık önerilmiştir.

Kamusal bahçeler- Proje alanında kent halkının kullanımına açık, bitkisel üretim hakkında çeşitli bilgilerin verildiği bir eğitim alanı olarak değerlendirilebilecek ve yine belediye tarafından kiralanarak kullanılabilecek küçük deneysel bahçeler önerilmiştir. Söz konusu öneriler ile kent halkının doğa, yerel değerler ve sürdürülebilirlik konularında bilinçlendirilmesi, çocukların da eğitimi açısından önem taşıyacağı düşünülmektedir.